ترك اعتياد | يادگيريِ مهارت مقابله با استرس ترك اعتياد
ترك اعتياد | يادگيريِ مهارت مقابله با استرس ترك اعتياد
زماني كه با اعتياد دست‌وپنجه نرم مي‌كنيد، ترك آن از نظر خودتان يك هدف غيرممكن به‌نظر مي‌رسد. مهم نيست تا چه حد غرقِ اعتياد شده باشيد، اما رهايي از آن هيچ‌وقت غيرممكن نيست. با درمان درست، حمايت اطرافيان و يافتنِ دليل اصلي اعتياد، تغيير امكان‌پذير است. حتي اگر براي ترك اعتياد تلاش كرده‌ايد و موفق نشده‌ايد، نبايد اميدتان را از دست بدهيد. قطعا براي رهايي از اعتياد، موانعي وجود دارند كه بايد آنها را پشت سر بگذاريد، اما همين كه به ترك اعتياد فكر كنيد، يعني در مسير بهبود گام برداشته‌ايد.
غلبه بر اعتياد: تصميم‌گيري براي تغيير
براي بسياري از كساني كه گرفتارِ اعتياد هستند، گام نخست يا «تصميم‌گيري براي تغيير» سخت‌ترين گام خواهد بود. اگر احساس مي‌كنيد آمادگيِ تغيير را نداريد، نگران نباشيد، چون اين ترديد كاملا طبيعي محسوب مي‌شود. ترك اعتياد مستلزم تغييرات زيادي است، مثلا تغيير در:
- نحوه‌ي مقابله با استرس؛
- نحوه‌ي گذراندن اوقات فراغت؛
- نحوه‌ي انتخاب دوست؛
- نحوه‌ي تفكر درباره‌ي خودتان.
با وجود اينكه مي‌دانيد ماده‌ي مخدري كه گرفتارش هستيد در زندگي شما مشكل‌ساز شده است اما، طبيعي است كه براي تركش به كشمكش دروني دچار شويد. ترك اعتياد به زمان، انگيزه و حمايت اطرافيان احتياج دارد. شما حق داريد قبل از شروع درمان، موقعيت شخصي خودتان را ارزيابي كنيد.
فكر كردن به تغيير
- مراقب زمان و ميزان مصرف‌تان باشيد تا بتوانيد به نقش اعتياد در زندگي‌تان بهتر پي ببريد.
- فهرست معايب و مزاياي ترك اعتياد، همين‌طور هزينه‌ها و مزاياي عدم ترك اعتياد را تهيه كنيد.
- به چيزهايي كه در زندگي براي‌تان مهم هستند، فكر كنيد: همسر، فرزندان، شغل، سلامتي و علايق‌تان. اعتياد شما چه تأثيراتي بر آنها خواهد گذاشت؟
- نظرِ فردي را كه به او اعتماد داريد درباره‌ي اعتيادتان بپرسيد.
- از خودتان بپرسيد چه چيزهايي مانع تغيير شما مي‌شوند و چه چيزهايي مي‌توانند به تغيير شما كمك كنند؟
آمادگي براي ترك اعتياد در ? مرحله‌ي مهم
- دلايل ترك اعتياد را به خودتان يادآوري كنيد.
- تلاش‌هاي گذشته‌ي خود را براي ترك اعتياد بررسي كنيد. اقدامات اثربخش يا بي‌فايده را شناسايي كنيد.
- اهداف دقيق و قابل اندازه‌گيري‌اي را براي خودتان مشخص كنيد، مثلا روز خاصي براي آغاز ترك اعتياد يا محدوديت‌هايي براي مصرف مواد مخدر.
- تمام چيزهايي را كه يادآور اعتياد شما هستند از خانه، محل كار و مكان‌هاي ديگر دور كنيد.
- به خانواده و دوستان خود اعلام كنيد كه قصد ترك اعتياد داريد و از آنها تقاضاي حمايت كنيد.
آشنايي با گزينه‌هاي درماني
پس از اينكه تصميم به ترك اعتياد گرفتيد، وقتِ آن است كه به‌دنبال گزينه‌هاي درماني‌تان برويد. هنگام سنجيدن گزينه‌هاي درماني به‌ياد داشته باشيد كه: هيچ درماني براي همه اثربخش نيست. افراد مختلف نيازهاي متفاوتي دارند. درمان اعتياد بايد با موقعيت فرد معتاد متناسب باشد. يافتن يك برنامه‌‌ي درست براي ترك اعتياد بسيار مهم است. در پروسه‌ي درمان نبايد صرفا به اعتياد فرد پرداخته شود. اعتياد كل زندگي فرد را تحت تأثير قرار مي‌دهد، از جمله روابط، شغل، بهداشت و سلامت رواني. موفقيت درمان به خلق يك مسير جديد براي زندگي و يافتن دلايلِ اصلي روي آوردن به اعتياد بستگي دارد. براي نمونه، ممكن است وابستگي به مواد مخدر ناشي از عدم توانايي فرد در مديريت استرس باشد كه در اين صورت، فرد بايد راه‌هاي سالم‌تري را براي مقابله با موقعيت‌هاي استرس‌زا پيدا كند. تعهد و پيگيري براي به نتيجه رساندن پروسه‌ي درمان مهم است. ترك اعتياد يك پروسه‌ي سريع و آسان نيست. به‌طور كلي، هرچه سابقه‌ي اعتياد فرد طولاني‌تر باشد، پروسه‌ي درمان او هم طولاني‌تر خواهد بود. در هر صورت، مراقبت‌هاي طولاني‌مدت تكميلي براي بهبود، حياتي هستند.
مكان‌هاي بسياري براي دريافت كمك وجود دارند. همه‌ي افراد به سم‌زدايي مراقبت‌شده‌ي پزشكي يا اقامت طولاني‌مدت در مراكز ترك اعتياد نياز ندارند. مراقبتي كه فرد معتاد به آن نياز دارد به عوامل مختلفي بستگي خواهد داشت، از جمله سن، سابقه‌ي اعتياد و شرايط پزشكي يا رواني. علاوه بر پزشكان و روان‌شناسان، بسياري از روحانيون، مددكاران اجتماعي و مشاوران براي درمان اعتياد خدماتي را ارائه مي‌كنند. زماني كه تصميم به ترك اعتياد گرفتيد، علاوه بر ترك، براي هرگونه مشكل پزشكي يا رواني‌ِ ديگري هم كه به آن دچاريد، كمك بگيريد. شانس موفقيت شما در ترك اعتياد با درمان يكپارچه، بيشتر مي‌شود. لب كلام اين است كه فرد معتاد از يك تيم يا مركز درماني، خدمات ترك اعتياد و سلامت روان را توأم دريافت كند.
درخواست كمك
سعي نكنيد به‌تنهايي اعتياد خود را ترك كنيد. موفقيتِ هر رويكرد درماني، به داشتن مشوق و پشتيبان بستگي دارد. هرقدر اطرافيان بيشتري براي دل‌گرمي و مشورت داشته باشيد، شانس بهبودي‌تان بيشتر مي‌شود. به حمايت خانواده و دوستان نزديك خود اميد داشته باشيد. حمايت اين افراد سرمايه‌ي باارزشي در فرايند بهبود است. اگر به‌خاطر ناكامي‌هاي گذشته‌تان در ترك اعتياد، تمايلي به پناه آوردن به عزيزان خود نداريد از مشاور درخواست كمك كنيد. با انسان‌هاي سالم روابط اجتماعي برقرار كنيد. اگر زندگي اجتماعي شما در گذشته به مواد مخدر متكي بوده است، چاره‌اي جز قطع روابط ناسالم و ايجاد روابط جديد نخواهيد داشت. ايجاد رابطه با دوستان سالم و دل‌سوز كه از شما در پروسه‌ي درمان حمايت كنند، بسيار مهم است. سعي كنيد در يك كلاس ثبت‌نام كنيد، در رويدادهاي اجتماعي مشاركت داشته باشيد و به گروه‌هاي مدني بپيونديد يا در انجمن‌هاي خيريه داوطلبانه شركت كنيد. به كمپ‌هاي ترك اعتياد برويد. اين كمپ‌ها فضاي امن و مجهزي را براي گذراندنِ دوران بهبودي فراهم مي‌كنند، به‌ويژه براي كساني كه سرپناهي ندارند يا در محيطي زندگي مي‌كنند كه بيشتر افراد آلوده به مواد مخدر هستند. جلسات درماني را جدي بگيريد. به كمپ‌هاي ترك اعتياد كه داراي تابلو و مجوز رسمي از سازمان بهزيستي هستند مراجعه كنيد و در جلسات آزاد آنها شركت كنيد تا با تجربيات ديگران در زمينه‌ي ترك اعتياد و اقداماتي كه براي پاك ماندن انجام داده‌اند، آشنا شويد. سپري كردن زمان با كساني كه مشكل شما را درك مي‌كنند و مسير بهبود را طي كرده‌اند، بسيار مؤثر است.
يادگيريِ روش‌هاي سالم براي مقابله با استرس
پس از فكر كردن به تغيير و شروع درمان، همچنان بايد با مشكلاتي مواجه شويد كه منجر به اعتياد شما شده‌اند. آيا در گذشته براي فرونشاندن احساسات دردناك، آرام كردن خودتان پس از يك روز سخت يا فراموش كردن مشكلات، از مواد مخدر استفاده كرده‌ايد؟ زماني كه پروسه‌ي درمان را آغاز مي‌كنيد، ممكن است دوباره سروكله‌ي اين احساسات منفي (كه قبلا تلاش مي‌كرديد با مواد مخدر سركوب‌شان كنيد)، پيدا شود. براي موفقيتِ درمان، ابتدا بايد مشكلات زيربنايي زندگي‌تان را حل كنيد. زماني كه مشكلات زيربنايي زندگي‌تان را حل كرديد، گاهي اوقات ممكن است استرس، تنهايي، نااميدي، خشم، شرمساري واضطراب را تجربه كنيد، اما فراموش نكنيد كه تمامي اين احساسات طبيعي هستند. يافتن راه‌هاي سالمِ مقابله با اين احساسات هنگام بروز آنها، بخش مهمي از درمان و بهبود شما خواهد بود.
از بين بردن استرس بدون مواد مخدر
اعتياد معمولا از تلاش‌هاي نادرست براي مديريت استرس نشأت مي‌گيرد. بسياري از افراد براي آرام كردن خودشان پس از اتفاقات استرس‌زا و تلخ يا سرپوش گذاشتن روي خاطرات و احساسات دردناك، به الكل و مواد مخدر پناه مي‌آورند، اما براي مديريت استرس، راه‌هاي سالم‌تري هم وجود دارد. شما مي‌توانيد مشكلات‌تان را بدون اتكا به اعتياد مديريت كنيد. استراتژي‌هاي سريع و متنوعِ مقابله با استرس براي برخي از افراد بهتر از ديگران جواب مي‌دهد. نكته‌ي مهم اين است كه استراتژي مناسب خودتان را پيدا كنيد. زماني كه به توانايي خودتان براي مقابله‌ي سريع با استرس اطمينان پيدا كنيد، مواجهه با احساسات شديد ديگر مانند گذشته، تهديدآميز يا دردناك نخواهد بود.
- ورزش كنيد. پياده‌رويِ سريع مي‌تواند براي تغيير روحيه‌ي شما كافي باشد. يوگا و مديتيشين هم روش‌هاي خوبي براي سركوب استرس و يافتن تعادل هستند.
- از محيطي كه در آن با استرس مواجه شده‌ايد، دوري كنيد. از نور آفتاب، هواي تازه و تماشاي مناظر زيباي بيرون لذت ببريد.
- سعي كنيد از نوازش گربه، سگ يا هر حيوان خانگي ديگري كه داريد، آرامش بگيريد.
- از حس بويايي‌تان بهره بگيريد. گل‌ها يا دانه‌هاي قهوه را بو كنيد يا از بوييدن عطري لذت ببريد كه خاطرات شيريني از گذشته را به‌ياد شما مي‌آورد. چشمان‌تان را ببنديد و آن خاطرات شيرين را تجسم كنيد تا استرس را از خودتان دور كنيد.
- از خودتان پذيرايي كنيد. براي خودتان چاي بريزيد، به گردن و شانه‌هايتان نرمش بدهيد. دوش آب گرم بگيريد.
محرك‌ها و تمايلات شديد خود را كنترل كنيد
بهبود شما به پاك شدن‌تان ختم نمي‌شود. مغز شما براي بهبود و بازسازيِ ارتباطات گذشته به زمان احتياج دارد. حين اين بازسازي، ممكن است دوباره به مصرف مواد مخدر تمايل پيدا كنيد، اما مي‌توانيد با دوري از افراد، مكان‌ها و موقعيت‌هايي كه محرك تمايل شما به مصرف مواد هستند، از روند بهبود خود پشتيباني كنيد. از دوستاني كه مواد مصرف مي‌كنند دوري كنيد. با اين افراد معاشرت نكنيد. با كساني رابطه داشته باشيد كه از تصميم شما براي ترك اعتياد حمايت مي‌كنند، نه كساني كه تلاش مي‌كنند شما را به عادت‌هاي مخرب گذشته سوق بدهند. از نوشيدن مشروبات الكلي اجتناب كنيد. مشروبات الكلي موجب تضعيف خويشتن‌داري و قضاوت شما مي‌شوند و تضعيف اين دو به‌راحتي شما را به مصرف مواد مخدر سوق مي‌دهد. متأسفانه دستيابي به مواد مخدر چندان دشوار نيست و وسوسه‌ي مصرف مواد حتي در دوران درمان نيز زياد خواهد بود. پس بهترين كار اين است كه از هرگونه موقعيت و محيطي كه به‌نحوي با مواد مخدر در ارتباط است، دوري كنيد. اطلاعات درستي را درباره‌ي سابقه‌ي اعتياد خود به درمان‌گر بدهيد. اگر از مصرف داروهاي مسكن منع شده‌ايد، اما به خدمات پزشكي يا دندان‌پزشكي نياز داريد و درد مي‌كشيد، صادقانه بگوييد و درخواست كمك كنيد تا راه‌چاره‌اي به شما پيشنهاد بشود يا حداقلِ داروهاي لازم براي شما تجويز شوند. شما هرگز نبايد به‌خاطر اعتيادي كه گريبان‌گير شما بوده است، احساس شرم يا حقارت كنيد يا از مصرف دارو براي تسكين درد منع شويد. در صورت مشاهده‌ي چنين رفتارهايي، براي ترك اعتياد بايد به مراكز ديگري مراجعه كنيد. در استفاده از داروهاي نسخه‌دار محتاط باشيد. از اين داروها اجتناب كنيد يا اگر مجبور به استفاده از آنها هستيد، به‌شدت جانب احتياط را رعايت كنيد. داروهايي كه وسوسه يا احتمالِ سوءاستفاده از آنها بالاست، عبارتند از: مسكن‌ها، قرص‌هاي خواب‌آور و داروهاي ضد اضطراب.
مقابله با تمايل به مصرف مواد مخدر
گاهي اوقات نمي‌توان جلوي تمايلات را گرفت، بنابراين آشنايي با راه‌هاي مقابله با اين وسوسه‌ها مهم و ضروري است:
- خودتان را سرگرم فعاليتي كنيد كه حواس‌تان را پرت كند: كتاب بخوانيد، با دوستان‌تان ملاقات كنيد، به سينما برويد، خودتان را غرق يك سرگرمي كنيد، پياده‌روي يا ورزش كنيد. زماني كه خودتان را سرگرم اين كارها كنيد، ميل به مصرف مواد مخدر كاهش مي‌يابد.
- درباره‌ي اين تمايل با ديگران صحبت كنيد: هر زمان كه تمايل به مصرف مواد مخدر به سراغ‌تان آمد، اين موضوع را با دوستان يا اعضاي خانواده در ميان بگذاريد. صحبت كردن مي‌تواند در شناسايي دقيق منبع اين تمايل، بسيار مفيد باشد. مزيت ديگر صحبت كردن اين است كه معمولا باعث فرونشاندن اين تمايل مخرب مي‌شود و به حفظ تعهد شما براي ترك اعتياد كمك مي‌كند. بنابراين، نبايد تمايل به مصرف مواد مخدر احساس بدي را در شما ايجاد كند، چون به‌راحتيِ صحبت كردن با ديگران مي‌توانيد با آن مقابله كنيد.
- مِيل‌سواري كنيد: بسياري از افراد تلاش مي‌كنند در برابر تمايلات خود مقاومت كنند، در حالي كه برخي از اين تمايلات آن‌قدر قوي هستند كه نمي‌توان آنها را ناديده گرفت. زماني كه با اين تمايلات مواجه مي‌شويد، بهتر است مثل يك موج‌سوار روي امواج تمايلات منفي سوار شويد تا اوج بگيرند، بشكنند و سرانجام به امواج كف‌آلودِ ضعيف تبديل شوند. به اين تكنيك «ميل‌سواري» مي‌گويند.
- افكارتان را به چالش بكشيد و آنها را تغيير بدهيد: بسياري از افراد هنگام مواجهه با ميل شديد به مصرف مواد، فقط اثراتِ مثبت مواد مخدر را به‌ياد مي‌آورند و عواقب منفي آن را فراموش مي‌كنند. بنابراين، بهتر است به خودتان يادآوري كنيد كه اگر دوباره به مواد روي بياوريد، حال‌تان بهتر نخواهد شد و هر تلاشي كه براي ترك اعتياد كرده‌ايد، به هدر خواهد رفت. مهم‌تر از همه، عزيزان‌تان را نااميد مي‌كنيد. براي اينكه اين عواقب را فراموش نكنيد، مي‌توانيد آنها را روي يك كارت كوچك بنويسيد و هميشه همراه خود داشته باشيد.
اين چهار راهكار از سوي «مؤسسه‌ي ملي سوءمصرف مشروبات الكلي و اعتياد به الكل» اقتباس شده است. يك زندگي معنادار و عاري از مواد مخدر بسازيد. شما مي‌توانيد با داشتنِ فعاليت‌ها و علايقي كه به زندگي‌تان معنا مي‌دهند، از خودتان در برابر وسوسه‌هاي بازگشتن به اعتياد، محافظت كنيد. بسيار مهم است كه به كارهايي مشغول شويد كه از انجام‌شان لذت مي‌بريد و به شما احساس مفيد بودن مي‌دهند. زماني كه زندگي شما پُر از فعاليت‌هاي مفيد و هدفمند شود، ديگر اعتياد جذابيتي براي شما نخواهد داشت. يك سرگرمي جديد پيدا كنيد: كارهايي را انجام بدهيد كه شما را به تخيل و خلاقيت وامي‌دارند. خودتان را سرگرم كارهايي كنيد كه هميشه دوست داشتيد روزي آنها را انجام بدهيد. سرپرستي يك حيوان خانگي را قبول كنيد: بله! پذيرفتن يك حيوان خانگي مسئوليت مهمي است، اما اين احساس را به شما مي‌دهد كه موجود ديگري شما را دوست دارد و به مراقبت‌هايي كه از او مي‌كنيد نيازمند است. به علاوه، وجود حيوان خانگي باعث مي‌شود به‌خاطر او از خانه بيرون برويد و فعاليت جسماني‌تان را بيشتر كنيد. عضو فعالي از جامعه‌ي خود باشيد: مشاركت و فعاليت در گروه‌هاي اجتماعي سالم را جايگزينِ اعتياد خود كنيد. داوطلبانه در مساجد، انجمن‌هاي خيريه و هر جاي ديگري كه وجودتان مي‌تواند براي ديگران مفيد باشد، شركت كنيد. اهداف معناداري را براي خودتان تعيين كنيد: داشتن هدفي كه به اميد رسيدن به آن تلاش كنيد مانند پادزهر قدرتمندي در برابر اعتياد عمل مي‌كند. مهم نيست اين اهداف چه باشند بلكه مهم اين است كه شما اهدافي داريد و براي رسيدن به آنها مصمم هستيد. مراقب سلامتي‌تان باشيد: ورزش منظم، خواب كافي و عادات غذايي سالم به بالا نگه‌داشتن سطح انرژي و پايين نگه‌داشتن سطح استرس شما كمك مي‌كنند. هر چقدر بيشتر بتوانيد سالم بمانيد و احساس جسماني خوبي داشته باشيد، پاك ماندن‌تان آسان‌تر خواهد شد.
اجازه ندهيد عود كردن اعتياد بر شما مسلط شود
عود كردن اعتياد، بخش رايجي از فرايند ترك اعتياد است. با اينكه عود كردن اين بيماري اتفاق نااميدكننده‌اي است، اما مي‌تواند فرصتي براي مرور اشتباهات گذشته، شناسايي محرك‌هاي بيشتر و اصلاح روند درمان باشد. چه عواملي باعث عود اعتياد مي‌شوند؟ محرك‌هاي متنوعي مي‌توانند افراد را در معرضِ بازگشت به الگوهاي مخرّب قديمي قرار بدهند. دلايل يا زمينه‌هاي عود اعتياد براي هر فردي متفاوت از ديگري است. برخي از دلايل رايج آن عبارتند از:
- احساسات منفي (خشم، غم، آسيب روحي يا استرس)؛
- احساسات مثبت (اينكه بخواهيد حال‌تان از آن‌چه كه هست بهتر بشود)؛
- ناراحتي جسمي (عوارضِ ترك اعتياد يا درد فيزيكي)؛
- آزمودنِ خويشتن‌داري («من مي‌تونم فقط يك نخ سيگار بكشم و وسوسه نشم»)؛
- مشاجره با ديگران (جروبحث با همسر، خانواده يا دوستان نزديك)؛
- فشارهاي جامعه براي مصرف (تصور اينكه مصرف مواد مخدر چيز غير معمولي نيست)؛
- مهماني‌ها و اوقات خوش با خانواده با دوستان.
نكته‌ي مهمي كه بايد به‌ياد داشته باشيد اين است كه عودِ اعتياد به معناي شكست مطلق درمان نيست. هرگز اميدتان را از دست ندهيد. با پزشك يا مشاور خود تماس بگيريد و دوباره در جلسات ترك اعتياد شركت كنيد. زماني كه دوباره براي ترك اعتياد آمادگي پيدا كرديد به محرك‌هايي كه سبب عود اعتياد شما شدند، گام‌هايي كه اشتباه برداشتيد و گام‌هايي كه مي‌توانستيد برداريد، فكر كنيد. هر زمان كه اراده كنيد مي‌توانيد دوباره پروسه‌ي ترك اعتياد را از نو شروع كنيد و از تجربه‌ي شكست‌هاي پيشين خودتان و ديگران براي تقويت تعهد دوباره‌ي خودتان بهره بگيريد.
شما مي توانيد براي كسب اطلاعات بيشتر با مشاورين و متخصصان مجرب ما در مركز مشاوره گپچه در تماس باشيد.
منبع: وبلاگ گپچه
برچسب: ،